Gebe Beslenmesi

Gebelerde Sağlıklı Beslenme

Gebelik erişkin bir kadının başına gelebilecek mucizevi en güzel şeydir. Sağlıklı bir bebek dünyaya getirmek isteyen anne gebeliğin her döneminde yeterli ve dengeli beslenmelidir. Bu dönemde gebe beslenmesinde amaç,

Annenin fizyolojik gereksinimlerini karşılamak,
Vücudun besin ögesi depolarını dengede tutmak,
Anne rahmindeki bebeğin normal büyüme ve gelişmesini sağlamaktır.

Emzirme Dönemi ve Gebelik Sonrası Beslenme

Emzirme dönemi, gebeliğin sona ermesi ile başlayan anne ve bebek için en keyifli dönemlerden biridir. Emziren anneler, gebelik öncesi formuna daha kolay dönecek ve karın bölgesi daha hızlı şekle girecektir. Bebek açısından ise anne sütü optimal büyüme ve gelişmeyi sağlayacaktır. Bu dönemde uygulanacak düzenli ve sağlıklı beslenme anne ve bebeği için ileriki yıllarda doğabilecek bazı riskleri (anne ile bebeği arasındaki duygusal bağın gelişmemesi, mama ile beslenme nedeniyle ortaya çıkabilecek obezite, bağışıklık sisteminin düşük olması nedeniyle hastalıklara yatkınlık gibi) ortadan kaldıracaktır. Bu dönemde uygulanacak sağlıklı bir beslenme programı, annenin emzirirken ideal kilosuna gelmesini de sağlayacaktır.

Gebelik Döneminde Sağlıklı Beslenmenin Önemi

Gebelik erişkin bir kadın için en güzel şeydir. Gebe kaldığını yeni öğrenen kadınların pek çoğunda merak edilen konulardan biri de beslenme şeklinin nasıl olması gerektiğidir. Sağlıklı ve kaliteli gebelik dönemi geçirebilmek, gebeliğe özgü komplikasyonları en aza indirmek ve yeterli besin depolarına sahip bir bebek dünyaya getirebilmek için, yaşamın her döneminde yeterli ve dengeli beslenmek oldukça önemlidir.
Bu dönemde gebe beslenmesindeki temel amaç;

Annenin fizyolojik gereksinimlerini karşılamak,
Vücudun besin ögesi depolarını dengede tutmak,
Anne rahmindeki bebeğin normal büyüme ve gelişimini sağlamak,
Emzirme döneminde yeterli süt salınımına olanak sağlamaktır.

Gebelik ve Kilo Alımı

Gebelik döneminde yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanamadığı durumlarda oluşabilecek komplikasyonlarla karşılaşmamak için enerji, protein, yağ ve diğer besin ögelerinin anneye özgü planlandığı sağlıklı bir beslenme şekliyle gebelik dönemi boyunca yeterli oranda kilo kazanımı sağlanmalıdır.

Gebelik Döneminde Gereken Enerji ve Besin Öğeleri

Enerji: Gebelikte toplam alınması gerekli enerji, karbonhidrat, protein ve yağ oranları dengelenmiş, anne adayının yaş, cinsiyet, fiziksel aktivite, biyokimyasal bulguları ve sosyal yaşantısına uygun özel bir diyetle sağlanmalıdır. Gebelik süresince enerjinin yeterli oranda sağlanamaması hem düşük kilo kazanımına hem de diyetle alınan proteinin doku yenilenmesi yerine enerji için harcanmasına neden olabilir.
Protein: Proteinler vücudumuzun temel yapı taşlarını oluşturmaları sebebi ile büyüme ve gelişimin sağlanmasında oldukça önemlidir. Gebelikte artan protein gereksinimini karşılamak için annenin kaliteli protein kaynaklarından tüketmesi gerekir. Diyette bitkisel ve hayvansal proteinler eşit oranda ve yeterince planlanmalıdır.
Karbonhidrat: Karbonhidratlar vücudumuzun en önemli enerji kaynağıdır. Günlük enerjinin ortalama %55-60‘ı karbonhidratlardan gelmelidir. Ancak, alınan karbonhidratın türü oldukça önemlidir. Özellikle gebelik döneminde sıklıkla karşılaşılan bir hastalık olan gestasyonel diyabete (gebelik döneminde görülebilen şeker hastalığı) yakalanma riskini azaltmak ve gebelikte hormonsal değişimle birlikte daha sık gözlenen kabızlık durumunu önlemek adına basit karbonhidratlar (şeker, bal, reçel vb.) yerine posa içeriği yüksek olan kompleks karbonhidratlar (kepekli ekmek, kuru baklagiller, sebze ve meyveler) tercih edilmelidir.
Yağ: Bebeğin beyin gelişiminin 2/3’ü anne karnında iken, kalan 1/3’ü doğumdan sonraki ilk üç yıl içerisinde tamamlanmaktadır. Bu nedenle annenin diyetinin yağ içeriği oldukça önemlidir. Annenin diyetinin doymuş (margarin, tereyağı), çoklu doymamış (ayçiçek, mısırözü, pamuk, soya yağı) ve tekli doymamış (zeytinyağı) yağ asitlerince dengelenmiş olması ve özellikle çoklu doymamış yağ asitlerinden balık yağı ile desteklenmesi bebeğin zeka gelişimi açısından oldukça önemlidir.
Sıvı: Gebelikte sıvı tüketimi, özellikle idrar yolu enfeksiyonu, bebeğin içinde yaşadığı amniyon sıvısının normalden az oluşu, erken doğum eylemi, solunum yolu enfeksiyonları, kabızlık ve ishal gibi birçok sağlık probleminin oluşumunu engellemesi adına hem anne hem de bebek sağlığı açısından oldukça önemlidir. Gebelerin günlük ortalama 2-2,5 litre sıvı almaları gerekmektedir. Bu miktarın yaklaşık 2 litresini su, kalanını bitkisel çaylar oluşturabilir. Ihlamur, limon, kuşburnu gibi bitkisel çaylar gebelikte hormonsal değişimle birlikte gözlenen mide-bağırsak sorunlarının giderilmesinde de yardımcı olacaktır.

Gestasyonel Diyabet

Hamilelikte görülen diyabet türüdür. Vücudun hamilelik sırasında yeterli düzeyde insülin üretememesi sonucu ortaya çıkar. Gestasyonel diyabete neden olan insülin üretiminin yetersiz kalmasını tetikleyen faktörler arasında obezite, genetik, yüksek tansiyon, hareketsizlik ve daha önce yüksek kiloda bir bebek dünyaya getirmek, kalp hastalığı, polikistik over sendromu yer alır.

Gestasyonel Diyabetin Belirtileri:

Su içme ihtiyacının artması
Sık sık idrara çıkmak
Mide bulantısı
Yorgunluk
Ağız kuruluğu
Görüş açısında bulanıklık

Gestasyonel Diyabet Nasıl Teşhis Edilir?

Gebelerde diyabeti teşhis etmek için glikoz yükleme testi istenir. Bu testte, gebeye doktorunun belirlediği oranda glikoz, sıvı içerisinde eritilerek içirilir. 1 saat sonra kan şekeri seviyesi kontrol edilir ve yüksek değerler çıkarsa glikoz tolerans testine geçilir.

Glikoz tolerans testinde ise kan şekerinin yüksekliğine bağlı olarak gestasyonel diyabet tanısı kesin olarak konulur. Kesinleşen bu değerlerden sonra gebelik sürecini sağlıklı ve sorunsuz bir şekilde geçirmek için bir diyetisyen eşliğinde sürecin yönetilmesi sağlanır.

Gestasyonel Diyabeti Olan Hastalar Hangi Yiyeceklerden Uzak Durmalıdır?

Bal
Pekmez
Şeker ve şekerli gıdalar
Tatlılar
Şekerli içecekler
Beyaz unlu gıdalar
Pirinç
Patates gibi glisemik indeksi yüksek karbonhidratlar

Kan şekerinin hızlı yükselmesine neden olan besinlere de gestasyonel diyabeti olanların dikkat etmesi gerekir. Meyve ve sebze de olsa dikkatle ve nadir tüketilmesi gereken besinler şunlardır:

Muz
İncir
Dut
Kavun
Karpuz
Üzüm
Kuru meyveler
Bezelye
Havuç
Mısır

Gestasyonel Diyabetin Tedavisi:

Gestasyonel diyabet tedavisinde amaç, açlık ve tokluk kan şekerleri düzeylerini normal sınırlarda tutarken anne ve bebeğin gereksinimlerini karşılamak ve annenin kilo alış hızını kontrol altına almaktır. Tedavinin en önemli kısmı öğün düzeni ve alınan karbonhidrat miktarı ve türünün kontrolüdür. Buna göre beslenme tedavisinde dikkat edilmesi gereken hususlar şu şekilde olmalıdır:

2-3 ana öğün ve 2-3 ara öğün şeklinde olmalıdır.
Açlık süresi 2-3 saati geçmemelidir.
Ara öğünlere dikkat edilmeli ve öğün saatlerine uyulmalıdır.
Tüm öğünlerde protein kaynaklarına yer verilmeli ve yeterli protein alımı sağlanmalıdır.
Tüketilen karbonhidratlar düşük glisemik indeksli olmalı; yani kan şekerini daha yavaş yükselten tam tahıllar, sebzeler, meyveler tercih edilmelidir.
Beslenmede yeterli posa alımı sağlanmalıdır.
Gece geç saatlerde yemek yemelerden kaçınılmalıdır.
Günlük 2-2,5 litre su tüketilmelidir.

Gebelikte Bulantı – Kusma, Hiperemezis Gravidarum Ve Beslenme Tedavisi:

Gebelikte genellikle sabahları oluşan bulantı-kusma ilk üç aylık dönemde gebelerin yaklaşık %50-90’ında görülmekte ve anne adaylarının bu dönemi sıkıntılı geçirmelerine neden olmaktadır. Bulantı ve kusmanın şiddeti değişkenlik gösterebilmektedir. Genel olarak 3. ayın sonunda bulantının kesildiği saptanmıştır.

Hiperemezis Gravidarum

Bulantı ve kusmaların en şiddetli seyrettiği tablodur. Kilo kaybına yol açacak düzeyde aşırı bulantı, kusma ve aşırı su kayıplarına neden olmaktadır. Gebelerde bu tablo daha az görülmektedir.

Nedenleri:

Bulantı ve kusmaların nedeni tam olarak bilinmemekle beraber bu tabloya yol açtığı ya da şiddetlendirdiği kabul edilen nedenler şöyledir:

Gebelik hormonları
Mide bağırsak sistem bozuklukları
Beslenme bozuklukları
Bağışıklık sistemi ile ilgili bozukluklar
Psikolojik bozukluklar
Helicobacter pylori bakterisi tarafından sistemde gelişen enfeksiyonlar

Diyet Tedavisi:

Az ve sık yemek yeme
Özellikle sabah olan bulantıları önlemek için yataktan yavaş kalkma, tuzlu kraker veya kızarmış bir lokma ekmek yemek veya yağsız bir tost yemek ve kahvaltıya daha sonra geçmek
Sulu yiyecekleri, çorba gibi öğünlerle birlikte değil öğün aralarında tüketmeye çalışmak
Koku hassasiyeti çok fazla olduğu için yemek pişirme sırasında ortamı havalandırmak ve yemeği bir süre sonra yemek
Baharatlı, yağlı, kızartmalı ve kokulu yiyeceklerden kaçınmak
Yağlı yiyecekler mide boşalmasını geciktirdiği, sebze ve lifli gıdaların sindirimi daha uzun zaman aldığı, portakal ve limonlu meyve suları asit oluşumunu artırdığı için bu besinlerden uzak durmak
Yemeklerde haşlama, ızgara, buğulama tarzında pişirme yöntemleri tercih etmek
Yemeklerdeki yağ miktarını azaltmak
Sevilen ve bulantıya neden olmayacağı düşünülen yiyecekleri yemek