İlerleyen yaşlarda vücutta meydana gelen değişiklikler, beslenme şeklinin değiştirilme ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır.
Bu bireylerin beslenme programı yapılırken, vücut protein dokularındaki azalmalar, vitamin ve mineral yetersizlikleri göz önünde bulundurularak sağlıklı bir beslenme programı oluşturulmaktadır.
Bu program ile yaşlanmaya bağlı hastalıklar da dikkate alınarak optimal beslenme sağlanmaktadır.
Yaşlılarda Beslenme
Her yaşta olduğu gibi ileri yaşlarda da yeterli ve dengeli beslenmek, sağlığın korunması ve geliştirilmesi için çok önemlidir. Türkiye’de 65 yaş ve üzeri kişi sayısı, 2023 yılında TÜİK’e göre 8 milyon 722 bin 806’dır. Bu da toplam nüfusun %10,2’sidir ve oldukça büyük bir orandır. Yaşlılık sebebiyle ortaya çıkan hastalıkların geciktirilmesi, önlenmesi ve tedavi edilmesi için beslenme büyük bir önem taşır. Yaşlılık döneminde hastalıklar, düşmelere bağlı kırıklar ve sakatlanmalar artarken, enerji ihtiyacı da yükselmektedir. Aynı zamanda yetersiz beslenme, kronik hastalıkların artmasına da sebep olabilmektedir.
Yaşlılık döneminde beslenme; yaşlanma sürecinde kişide meydana gelen kronik hastalıklar, fiziksel, ekonomik ve psikolojik durumlar gibi faktörlerden etkilenmektedir. Bu yüzden yaşlılık döneminde beslenmenin uygun bir şekilde planlanması önemlidir. Her yaşlının kendi durumuna göre besin ögeleri belirlenerek kişiye özgü beslenme programı hazırlanır. Bireyin laboratuvar bulguları, vitamin ve mineral seviyeleri, kalp ve damar rahatsızlığı, tansiyon, şeker ve böbrek hastalığı olup olmaması, fiziksel aktivite yapıp yapamayacağı gibi faktörlere göre beslenme programı planlanır.
Yaşlılık Döneminde Protein Alımı
Protein grubu yaşlılıkta oldukça önemlidir. Proteinler vücuda enerji sağlar. Yaşlılık döneminde herhangi bir yaralanma, ameliyat, enfeksiyon ya da kronik bir hastalık varsa, bu durumda protein ihtiyacı artmaktadır. Yaşın ilerlemesine bağlı olarak bağışıklık sistemi de zayıfladığı için proteine daha fazla ihtiyaç duyulur. Bununla birlikte, kronik böbrek hastalığı gibi bazı rahatsızlıklarda protein kısıtlamasına gidilebilir. Bu gibi durumlarda, doktorun önerdiği miktarda protein, diyetisyen tarafından hesaplanarak beslenme programına dahil edilmelidir.
Yaşlılık Döneminde Karbonhidrat Alımı
Yaşlılık döneminde alınması gereken karbonhidrat, beyin fonksiyonlarının yerine getirilmesi için önemlidir. Ayrıca, kabızlığı önlemekte ve kalın bağırsakları çalıştırmaktadır. Bu dönemde alınan enerjinin %60’ının karbonhidratlardan karşılanmasına dikkat edilmelidir. Fazla miktarda karbonhidrat tüketimi şişmanlığa yol açabilir. Karbonhidratların en çok bulunduğu gıdalar; kuru baklagiller, tahıllar, sebzeler ve meyvelerdir. Ancak, yaşlılık döneminde nişastalı ve şekerli besinlerin fazla tüketilmemesi gerekir. Bunun yerine, tahıllara, tahıl ürünlerine, sebze ve meyve tüketimine ağırlık verilmelidir.
Yaşlılık Döneminde Yağ Alımı
Yağlar vücudun enerji kaynaklarındandır. Vücuttaki bazı hormonların düzenli çalışması için önemlidir. Yağlar, bağışıklık sistemini güçlendirerek depresyondan koruyabilir. Yağ gruplarının içinde vücut için önemli olan A, C, K ve D vitaminleri bulunmaktadır. Bu vitaminlerin her birinin vücutta pek çok fonksiyonu vardır. Yeterli yağ alımı sağlanmadığında bu vitaminlerin eksiklikleri görülebilir.
Yaşlıların herhangi bir hastalığı yoksa, günlük yağ tüketimi kişiye özel belirlenmeli ve ağırlıklı olarak bitkisel yağlardan sağlanmalıdır. Bununla birlikte, ihtiyacın üzerinde tüketilen yağ miktarı kanser, obezite, kalp ve damar hastalıklarına yol açabilir. Yaşlıların beslenme alışkanlıklarına mutlaka balık tüketimi de eklenmelidir. Balık ve deniz mahsullerinde bulunan Omega-3 yağ asitleri, yaşlıları kalp ve damar hastalıklarından koruyarak eklemlerdeki iltihaplanmaları önler, yağ birikimini engelleyerek obezitenin önüne geçer.
Yaşlılık Döneminde Vitamin ve Mineral Alımı
Bu dönemde mutlaka yeterli vitamin ve mineral alınmalıdır. Vitaminler ve mineraller kasları güçlendirir, kalp ve damar hastalıklarından korur. Ayrıca, şeker hastalığına karşı koruyarak yüksek tansiyon gibi hastalıkları önleyebilir. Göz ve deri sağlığını destekler, kan yapımını sağlar. Bunama, unutkanlık ve depresyon gibi rahatsızlıkların önlenmesinde de rol oynar. Bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıklara karşı direnci artırır. Bu nedenlerle, yaşlılık döneminde yeterli vitamin ve mineral alımı büyük önem taşımaktadır.
Yaşlılıkta Beslenmede Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Öğün sayısı artırılmalı, az ve sık yemek yenmeli, yiyecekler iyice çiğnenerek yavaş tüketilmelidir.
- Besin çeşitliliği sağlanmalıdır.
- Yeterli miktarda protein ve karbonhidrat tüketimi sağlanmalıdır.
- Doymuş yağ tüketimi azaltılmalıdır (tereyağı ve kuyruk yağı gibi).
- Meyve ve sebze tüketimi yeterli miktarda olmalıdır.
- Şeker tüketimi azaltılmalıdır.
- Posalı gıda tüketimi artırılmalıdır.
- Yeterli miktarda sıvı ve su alımı sağlanmalıdır.
- Kalsiyum içeriği yüksek besinler tüketilmelidir.
- Tuz tüketimi kısıtlanmalıdır.
